گزارش دکوئیار به عنوان دبیرکل سازمان ملل متحد در به شورای امنیت در روزهای آخر کارش در مورد متجاوز شناختن عراق در جنگ علیه جمهوری اسلامی از سندهای معتبر و قابل استناد درباره متجاوز شناخته شدن ارتش بعث عراق در جنگ تحمیلی است.

به گزارش ایرنا ، دبیر کل وقت سازمان ملل در خاتمه جنگ، با انتشار بیانیه ای رسمی از عراق به عنوان شروع کننده جنگ نام برد که این بیانیه نیز سندی از مجموعه اسناد حقانیت جمهوری اسلامی ایران درجنگ بود.

در خلال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ، هیأت های متعدد صلح از سوی سازمان ملل متحد، سازمان همکاری کشورهای اسلامی ( کنفرانس اسلامی)، اتحادیه عرب و جنبش عدم تعهد برای میانجی گیری به تهران و بغداد سفر کردند که غالباً داوری آنها به دلیل آن که فاقد اصل بیطرفی و گاهی عاری از عدالت و صداقت بود به نتیجه ای نرسید.

*** آغاز جنگ تحمیلی علیه ایران

31 شهریور 1359 با حمله هوایی عراق به چند فرودگاه در جمهوری اسلامی ایران و تعرض زمینی همزمان ارتش بعث به شهرهای غرب و جنوب کشورمان، جنگ هشت ساله حکومت صدام علیه ایران آغاز شد.

جنگ تحمیلی ، درست 19 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و چند روز پس از آن اتفاق افتاد که صدام پیمان الجزایر را در برابر دوربین های تلویزیون بغداد پاره کرد. صدام در نطقی با تأکید برمالکیت مطلق کشورش بر اروند رود (که او آن را شط العرب نامید) و ادعای تعلق جزایر ایران به اعراب جنگ را در زمین، هوا و دریا علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد.

این جنگ در حالی شروع شد که مردم ایران دوران نقاهت پس از انقلاب را می گذراندند و طبعاً به بازسازی کشور و آرامش و سازندگی می اندیشیدند. نیروهای مسلح نیز به دلیل آن که انتظار جنگ را نداشتند، از آمادگی چندانی برای رویارویی در یک نبرد بزرگ برخوردار نبودند. به همین دلایل، نظامیان عراق در ماههای اول پس از شروع حمله، موفق شدند چند شهر مرزی را در غرب و جنوب ایران تصرف کنند.

** دستور دکوئیار و حضور نیروهای پاسدار صلح در مرزهای ایران و عراق

دستور برقراری آتش بس میان دو کشور پیش تر و در پی پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل توسط جمهوری اسلامی ایران از سوی دکوئیار صادر شده بود.

وی به موجب نخستین بند این قطعنامه، آتش بس را اعلام و یک گروه هزار و 300 نفره از نظامیان پاسدار صلح سازمان ملل را نیز مأمور نظارت بر آن کرده بود. این گروه که اصطلاحاً یونیماگ خوانده می شد، در آستانه برقراری آتش بس در مرز دو کشور مستقر شده بود.

یونیماگ براساس قطعنامه 612 مصوب 17 مرداد 1367 شورای امنیت تشکیل شد و در ابتدا مدت 6 ماه مأموریت یافت تا بر آتش بس در مرزهای ایران و عراق نظارت کند، اما پس از پایان این مدت، مأموریت گروه 6 ماه دیگر تمدید شد.

یونیماگ متشکل از24 کشور اعزام شده بودند، این کشورها عبارت بودند از: آرژانتین ، استرالیا، اتریش ، بنگلادش ، کانادا، دانمارک ، فنلاند، غنا، مجارستان ، هند، اندونزی ، ایرلند، ایتالیا، کنیا، مالزی ، زلاندنو، نیجریه ، نروژ، لهستان ، سنگال ، سوئد، ترکیه ، یوگسلاوی و زامبیا.

در این گروه، 350 ناظر نظامی و 615 ، نظامی، 80، پلیس نظامی ، 375 ،مامور مخابرات ، 130 ، خدمه بالگرد و 30 ، دریانورد بودند. همچنین تعدادی غیر نظامی نیز به انجام امور اداری در گروه اشتغال داشتند.

ستاد مرکزی یونیماگ در تهران و بغداد مستقر بود. هریک از ستادهای مذکور متشکل از مدیریت نظامیان ناظر، مشاور سیاسی ارشد، سخنگوی گروه و سایر نفرات اصلی بود که به طور متناوب در تهران وبغداد انجام وظیفه می کردند.

رئیس گروه ناظران یک افسر ایرلندی بود وفرماندهی کل یونیماگ را نیز ژنرال اسلاوکویوویچ تبعه کشور یوگسلاوی سابق برعهده داشت .

** تصویب قطعنامه در شورای امنیت

شورای امنیت سازمان ملل متحد، برای توقف جنگ میان جمهوری اسلامی ایران و عراق در مجموع هشت قطعنامه تصویب کرد. قطعنامه های شماره 479، 514، 522، 540، 582، 588، 598، 619 .

در مورد قطعنامه 598 نکته حائز اهمیت این بود که پیش نویس آن از سوی پنج عضو دائمی شورای امنیت بطور مشترک تهیه و به شورای امنیت تسلیم شده بود.

شورای امنیت در این فاصله به مشورت های فشرده خود برای تنظیم پیش نویسی که حاوی فصل مشترک نظریات دو کشور بود، ادامه می داد و این قطعنامه به اتفاق آراء از تصویب شورای امنیت گذشته بود.

در قطعنامه 598 از طرفین درگیر درخواست شده بود فوری در جنگ آتش بس اعلام و آن را رعایت کنند، نیروهای مسلح خود را تا پشت مرزهای شناخته شده بین المللی به عقب بکشند و اسرای جنگی را آزاد کنند.

شورای امنیت در این قطعنامه نگرانی عمیق خود را از تداوم درگیری و جنگ بین جمهوری اسلامی ایران و عراق اعلام و اظهارنظر کرده بود چون احتمال افزایش و گسترش جنگ می رود قصد دارد کلیه اقدامات جنگی را متوقف کند و یک صلح جامع ، عادلانه، شرافتمندانه و بادوام بین جمهوری اسلامی ایران وعراق برقرار سازد.

شورای امنیت سازمان ملل متحد در پایان قطعنامه اعلام کرده بود که به دلیل استمرار جنگ بین جمهوری اسلامی ایران وعراق صلح جهانی به خطر افتاده است و درنتیجه تهدید کرده بود که برابر مواد 39 و 40 منشور سازمان ملل عمل خواهد کرد.

** اعلام آمادگی ایران در پذیرش قطعنامه 598

پیش از این جمهوری اسلامی ایران در 26 تیر 1367 رسماً به دکوئیار اطلاع داد که به منظور جلوگیری از کشتار و برقراری عدالت و استقرار صلح در منطقه و جهان ، قطعنامه 598 را می پذیرد.

خاویر پرز دکوئیار نیز 9 روز پس از اعلام رسمی ایران مبنی بر پذیرش قطعنامه 598 در فاصله بین 4 مرداد 1367 تا 26 مرداد همان سال ، 9 بار با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و 6 بار با نماینده دولت عراق برای تعیین نحوه اجرای قطعنامه 598 ملاقات کرد.

دکوئیار در 17 مرداد 1367 اعلام کرد که هر دو دولت با ملاقات بین وزرای امور خارجه خود زیر نظر وی موافقت کرده اند. این ملاقات بلافاصله پس از استقرار آتش بس به منظور دستیابی به تفاهماتی برای اجرای سایر مفاد قطعنامه 598 و زمان بندی طرح اجرایی انجام گرفت .

سرانجام دولت های جمهوری اسلامی ایران وعراق به دبیرکل سازمان ملل اطلاع دادند که با پیشنهاد برقراری آتش بس در سپیده دم روز 29 مرداد موافقت می کنند.

** عراق آغازگر جنگ تحمیلی علیه ایران

گزارش دکوئیار در روزهای آخر کارش به عنوان دبیرکل سازمان ملل به شورای امنیت در مورد متجاوز شناختن عراق در جنگ، از سندهای معتبر و قابل استناد است . همچنان که از جملات این سند سازمان ملل استنباط می شود، وی از آغاز با اطلاعات دقیقی که داشت و گزارش ها و تجزیه و تحلیل هایی که دریافت می کرد ، عراق را آغاز کننده این جنگ می دانست.

وی در این سند با صراحت می گوید: درباره بند 6 عناصری از موضع طرفین پیرامون این بند برای من مشخص بود. این یک واقعیت است که توضیحات عراق برای جامعه بین المللی قابل قبول و کافی نیست .

بنابراین رویداد برجسته ای که تحت عنوان موارد نقض بدان اشاره کردیم (نقض حقوق بین المللی، استفاده غیر قانونی از زور و عدم احترام به تمامیت ارضی یک کشور که مسئولیت مخاصمه را به دنبال دارد) همانا حمله 22 سپتامبر 1980 علیه ایران است که با توجه به منشور ملل متحد و اصول شناخته شده قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است .

حتی اگر قبل از شروع مخاصمه برخی تحرکات از جانب ایران به خاک عراق صورت گرفته باشد، چنین اقداماتی نمی تواند توجیه کننده تجاوز عراق به خاک جمهوری اسلامی ایران باشد، تجاوزی که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه در پی داشت . این تجاوزی است که ناقض ممنوعیت کاربرد زور است که یکی از اصول حقوق بین المللی است .

** گزارش دکوییار در نقض جدی حقوق انسانی توسط عراق

به عنوان مثال من به درخواست یک یا هر دو طرف در موارد متعددی هیأت های کار شناسی برای تحقیق درباره موارد نقض از قبیل استفاده از تسلیحات شیمیایی ، حمله به مناطق غیر نظامی و بدرفتاری با اسرای جنگی به صحنه نبرد اعزام کردم . با کمال تاسف این گزارش ها حاکی از وجود شواهدی از موارد نقض جدی حقوق انسانی است . در یک مورد موظف بودم با تأسف عمیق این یافته کار شناسان را شاهد باشم که سلاح شیمیایی علیه غیرنظامیان در جمهوری اسلامی ایران در منطقه ای در نزدیکی یک شهر ( سردشت ) عاری از هر گونه حفاظت در برابر این حملات به کار رفته بود.

** دکوییار: از ایرانی ها گلایه ندارم

دکوئیار احساس خود را در مورد رابطه اش با مقامات ایرانی، طی مصاحبه ای در کشور سوئد چنین بیان کرد:

دبیرکل وقت سازمان ملل متحد همیشه دارای رابطه ای بسیار پایدار و مداوم با مقامات جمهوری اسلامی ایران بوده است . بنابراین من دلیلی برای گلایه از جمهوری اسلامی ایران ندارم و بالعکس باید بگویم من از اعتمادی که همیشه مقامات ایرانی به دبیرکل داشته اند، سپاسگزارم .

** حمایت های جهانی از صدام

در خلال جنگ تحمیلی، عراق از حمایت بی دریغ تسلیحاتی، مالی و سیاسی بین المللی برخوردار بود. فرانسه، شوروی سابق ، انگلستان و چین درصدر صادر کنندگان اسلحه مورد نیاز عراق قرار داشتند، آلمان تأمین کننده عمده جنگ افزارهای شیمیایی عراق بود و بسیاری از دولت های عرب حوزه خلیج فارس تأمین کننده عمده نیازهای نفتی، مالی و ترابری عراق بودند.

دولت عراق درسال 1358 شمسی حدود 12 میلیارد دلار صرف خرید تسلیحات کرد، امّا در سال 1361 توانست در خرید جنگ افزار از عربستان سعودی سبقت بگیرد و درسال 1363 بودجه نظامی بغداد از مجموع بودجه نظامی کشور های عضو شورای همکاری خلیج فارس بیشتر شد.

در این سال عراق 40 درصد درآمدهای داخلی خود را صرف خرید جنگ افزار از امریکا، انگلیس، فرانسه و روسیه کرد. هزینه ای که عراق در دهه 1360 صرف خرید سلاح از امریکا و اروپا کرد، از هزینه تسلیحاتی کشورهای صنعتی اروپای غربی در همین دهه بیشتر بود ، در این دهه عراق، دو برابر آلمان (غربی) بودجه نظامی داشت.

نه در امریکا، نه در اروپا، نه در روسیه و نه در سازمان ملل، هیچ منعی برای تسلیح مداوم عراق به انواع جنگ افزارهای کشتار جمعی در دهه 1360 وجود نداشت. بسیاری از این سلاح ها در شرایطی به عراق سرازیر می شد که این کشور پولی برای خرید آنها نداشت و خود را همه ساله به فروشندگان خود مقروض می ساخت و بسیاری از واردات نظامی عراق نیز با صادرات نفتی پاسخ داده می شد.

آمارهای رسمی نشان می دهد که شوروی ( سابق ) ، فرانسه و چین سه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به ترتیب درصدر کشورهای صادرکننده سلاح به عراق در دهه 1360 بوده اند.

شورای همکاری خلیج فارس که در سال 1359 به بهانه همکاری های اقتصادی، سیاسی و نظامی 6 کشور عضو امارات متحده عربی، بحرین، قطر، کویت، عربستان سعودی و عمان به وجود آمد، عملاً کانونی برای گردآوری دلارهای نفتی منطقه و انتقال آن به بغداد برای تقویت بنیه نظامی عراق شده بود.

هنگامی که جنگ عراق علیه جمهوری اسلامی ایران به پایان رسید، تنها مطالبات نقدی 6 کشور عضو این شورا از عراق از مرز 80 میلیارد دلار گذشته بود. این غیر از میلیاردها دلار نفتی بود که دولت های منطقه به ویژه کویت و عربستان از پالایشگاه ها و پایانه های خود به حساب عراق به شرکت ها و کمپانی های نفتی غرب فروخته بودند.

** ناکامی صدام در دستیابی به اهدافش

ایمان و اعتقاد راسخ رزمندگان اسلام به حقانیت انقلاب اسلامی، رهبری بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی ره و موج عظیم مردمی که در قالب بسیج برای دفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران طی 8 سال حضور خود را در جبهه حفظ کردند، بزرگ ترین سرمایه انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی بود و مهم ترین نقش را در توقف ماشین جنگی عراق برعهده داشت.

در بررسی عوامل شکست عراق در دستیابی به اهداف اعلام شد ه، علاوه برایمان و اعتقاد رزمندگان اسلام، عوامل دیگر از قبیل ناامیدی حامیان صدام از سقوط جمهوری اسلامی ، روشنگری ها و دستورات امام خمینی ره، مردمی شدن جنگ و سرانجام پذیرش قطعنامه 598 از جانب ایران نیز بی تأثیر نبود، نتیجه آن شد که عراقی ها 8 سال پس از شروع جنگ در همان نقطه اولیه آغاز قرار داشتند.

اجتمام / 1095 ** 1776

گزارش : رضا رضائی مجد ** انتشار : لیلا خطیب زاده